2. ขั้นตอนการจัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์

          2.1 การได้มาซึ่งปัญหา
          2.2 การศึกษาค้นคว้าจากเอกสาร
          2.3 การจัดทำเค้าโครง
          2.4 การลงมือทำโครงงาน
          2.5 การเขียนรายงาน
          2.6 การเสนอและการแสดงผลงาน

  กลับหน้าหลัก

รวบรวมเรียบเรียงโดย
ครูนันทนา สำเภา

โครงงานวิทยาศาสตร์ คือ งานวิจัยเล็กๆสำหรับนักเรียน เป็นการแก้ปัญหาหรือข้อสงสัย หาคำตอบโดยการใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์

ประเภทของโครงงานวิทยาศาสตร์
1.   โครงงานประเภทสำรวจและรวบรวมข้อมูล
โครงงานประเภทนี้ เป็นโครงงานที่มีวัตถุประสงค์ในการรวบรวมข้อมูลซึ่งอาจเป็นข้อมูลในภาคสนาม หรือในธรรมชาติ หรือทำการเก็บรวบรวมตัวอย่างมาวิเคราะห์ในห้องทดลอง หรือจำลองธรรมชาติขึ้นในห้องปฏิบัติการ แล้วสังเกต รวบรวมข้อมูลแล้วนำข้อมูลนั้นวิเคราะห์ โดยผ่านกระบวนการต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการจำแนกเป็นหมวดหมู่ การแยกประเภท การจัดระบบความสัมพันธ์ของสิ่งต่าง ๆ เพื่อให้ได้สิ่งที่สำรวจมานั้นเป็นพื้นฐานขององค์ความรู้ แล้วนำเสนอในรูปแบบต่าง ๆ เป็นแผนผัง แผนภูมิ กราฟ เพื่อให้เห็นลักษณะความสัมพันธ์ ในเรื่องที่ต้องการศึกษาได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น ผลการศึกษาที่ได้ เป็นเพียงความรู้พื้นฐาน ที่สามารถนำไปต่อยอดต่อไป เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสอบถามความคิดเห็น แบบสังเกต
         ตัวอย่างโครงงานประเภทสำรวจ รวบรวมข้อมูล
         -  การสำรวจกีฬาที่เป็นที่นิยมของวัยรุ่น
          - การสำรวจคำควบกล้ำที่เราใช้ในชีวิตประจำวัน
         -  การสำรวจความคิดเห็นของชุมชนเสาชิงช้าเรื่องการอนุรักษ์เสาชิงช้า

2. โครงงานประเภททดลอง

โครงงานประเภทนี้ เป็นโครงงานที่มีวัตถุประสงค์ เพื่อการศึกษาเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะ เป็นโครงงานที่ต้องทำการทดลอง เพื่อต้องการที่จะศึกษาผลของตัวแปรใดตัวแปรหนึ่งที่มีผลต่อตัวแปรอีกตัวหนึ่ง โดยออกแบบในรูปผลการทดลองเพื่อการศึกษาว่าตัวแปรหนึ่งจะมีผลต่อตัวแปรที่ต้องการศึกษาอย่างไร ด้วยการควบคุมตัวแปรโดยที่ในทางทฤษฎีแล้วอาจมีตัวแปรหลาย ๆ ตัวแปรก็ได้ที่มีผลต่อตัวแปรที่จะศึกษา แต่ในการทดลองดังกล่าวนั้น ผู้ที่ทำการศึกษาจะต้องเลือกศึกษาเพียงตัวแปรเดียว เสียก่อน และจะต้องกำหนดให้ตัวแปรอื่น ๆ ที่อาจมีผลต่อการศึกษานั้น เป็นตัวแปรที่จะต้องทำการควบคุมให้หมดทุกตัว เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการแทรกซ้อนของตัวแปร ซึ่งจะทำให้ผลการศึกษานั้นคลาดเคลื่อนไป เช่น ต้นไม้เจริญ เติบโตได้ดีจะต้องรดน้ำ พรวนดิน ใส่ปุ๋ยและตั้งไว้ในที่มีแสงแดด จากสถานการณ์ดังกล่าว สิ่งที่เป็นสาเหตุหรือมีผลต่อการเจริญเติบโตของต้นไม้มีดิน ปุ๋ย น้ำ แสงแดด เป็นตัวแปรต้น ทำให้ต้นไม้เติบโต แต่การทดลองเราจะเลือกมาเพียงสาเหตุเดียวก่อน เช่น เลือกปุ๋ย ตั้งหัวข้อว่า ."ปุ๋ยทำให้ต้นไม้เติบโตได้จริงหรือ" จากนั้นออกแบบการทดลองว่าจะพิสูจน์หัวข้อดังกล่าวได้ย่างไร โครงงานประเภทนี้จะให้ผู้ศึกษาความรู้ลึกมากยิ่งขึ้น โครงงานประเภทนี้ อาจพัฒนามาจากโครงงานสำรวจเพราะเมื่อได้ข้อมูลจากการสำรวจมาแล้ว แต่อยากจะ ทราบรายละเอียดมากขึ้น ก็ทำการศึกษา ค้นคว้าต่อ

การทำโครงงานประเภทนี้ ต้องมีการจัดการกับตัวแปรที่มีผลต่อการทดลอง ซึ่งตัวแปรมี 3 ประเภท คือ
ประเภทของตัวแปร
                1. ตัวแปรต้นหรือตัวแปรอิสระ หมายถึง เหตุของการทดลองนั้น
                2. ตัวแปรตาม ซึ่งจะเป็นผลที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงตัวแปรต้น
                3. ตัวแปรควบคุม หมายถึง สิ่งที่ต้องควบคุมให้เหมือนๆกัน มิฉะนั้นจะมีผลทำให้ผลของตัวแปรตามเปลี่ยนไป
  

ตัวอย่างโครงงานประเภททดลอง
          - ไม้ตีปิงปองแบบ ก ตีลูกได้ดีกว่าแบบ ข
          - ยาสีฟันสมุนไพรกำจัดกลิ่นปากได้
          - อาหารที่มีส่วนผสมของขมิ้นชันป้องกันโรคท้องอืดได้

3. โครงงานประเภทสิ่งประดิษฐ์

ตัวอย่างโครงงานประเภทสิ่งประดิษฐ์
           โครงงานข้าวกล้องไทยห่อสาหร่าย
            โครงงานกระดาษจากเปลือกผลไม้
            โครงงานเครื่องใส่ปุ๋ยยางพารา     

1. โครงงานประเภททฤษฎี

โครงงานประเภทนี้ เป็นโครงงานที่มีวัตถุประสงค์เพื่อเสนอความรู้ หรือหลักการใหม่ ๆ เกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งที่ยังไม่มีใครเคยคิด หรือขัดแย้ง หรือนำเสนอแนวคิดหรือทฤษฏีใหม่ ๆ ซึ่งอาจจะอยู่ในรูปของสมการ สูตร คำอธิบาย โดยตั้งข้อตกลงหรือกติกา ขึ้นมาเองแล้วเสนอหลักการหรือแนวคิด หรือทฤษฏี ตามกติกาหรือข้อตกลงนั้น ๆ หรือเป็นการขยายทฤษฏีในรูปแบบใหม่ที่ยังไม่มีผู้ใดคิดมาก่อน หรือขยายจากของเดิมที่มีอยู่ ซึ่งต้องผ่านการพิสูจน์อย่างมีหลักการก่อน การทำโครงงานประเภทนี้ ผู้ทำจะต้องมีพื้นฐานความรู้ในเรื่องนั้นเป็นอย่างดี ต้องศึกษาเรื่องราวมากมายจึงจะสามารถสร้างคำอธิบาย หรือทฤษฏีหรือพิสูจน์ทฤษฏีได้
         ตัวอย่างโครงงานประเภทการศึกษาทฤษฎี หลักการหรือแนวคิดใหม่ เช่น
          - โครงงานพิสูจน์สุภาษิตที่ว่า "รักวัวให้ผูกรักลูกให้ตี"
          - โครงงานพิสูจน์คำกล่าวที่ว่า "ฝึกกายบริหารทุกวัน ร่างกายแข็งแรง"
          - โครงงานพิสูจน์ "ทฤษฏีสีแดงมีผลต่อการกระตุ้นจิตใจ เร้าใจ"

ขั้นตอนการจัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์
ขั้นตอนที่ 1 การได้มาของปัญหาที่จะทำโครงงานวิทยาศาสตร์
ขั้นตอนที่ 2 การศึกษาค้นคว้าจากเอกสารและแหล่งข้อมูล
ขั้นตอนที่ 3 การจัดทำเค้าโครงของโครงงานวิทยาศาสตร์
ขั้นตอนที่ 4 การลงมือทำโครงงานวิทยาศาสตร์ตามแผนที่วางไว้
ขั้นตอนที่ 5 การเขียนรายงาน
ขั้นตอนที่ 6 การเสนอและการแสดงผลงานของโครงงาน